Chemotherapie

Chirurgie, chemotherapie, radiotherapie, immunotherapie: het zijn de pijlers van de behandeling van (urologische) tumoren. Chemotherapie wordt gegeven binnen alle DUOS ziekenhuizen.

Wat is chemotherapie?

Chemotherapie is de behandeling van kanker met medicijnen. Een serie van behandelingen bij elkaar wordt chemokuur genoemd. Zoals de naam van het medicijn -cytostaticum (cytos = cel, stasis= stilstand)- al aangeeft, beoogt een cytostaticum de deling van cellen te stoppen. De werking berust over het algemeen op het ingrijpen op de chemische reacties in de cel die nodig zijn voor de celdeling. Tumorcellen worden gekenmerkt door een versnelde deling, en cytostatica beschadigen dan ook met name dit type cellen. Door kuren enkele malen te herhalen, wordt de tumor kleiner. Bijwerkingen waar bijna elke patiënt mee te maken krijgt, zijn vermoeidheid en haaruitval.

Chemotherapie voor (neoadjuvant) of na (adjuvant) een operatie zorgt ervoor dat de vooruitzichten beter zijn. Als chemotherapie vooral wordt ingezet voor een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven en ter bestrijding van pijn en andere lichamelijke klachten, noemt men dit een palliatieve behandeling.

Bij blaaskanker

Chemotherapie wordt bij blaaskanker toegepast als palliatieve en neoadjuvante behandeling. Als palliatieve behandeling: bij een deel van de patiënten worden de uitzaaiingen kleiner en wordt het ziekteproces geremd. Bij ongeveer een kwart van de mensen die met chemotherapie wordt behandeld, is de tumor na enige tijd zelfs niet meer zichtbaar (complete remissie). Chemotherapie in de neoadjuvante setting heeft een aangetoonde overlevingswinst.

Bij zaadbalkanker

Bij zaadbalkanker (nonseminoom en seminoom) is chemotherapie de belangrijkste curatieve behandeling. Zelfs als er uitzaaiingen zijn, kan een groot percentage van de patiënten genezen door chemotherapie. Na chirurgische verwijdering van de zaadbal worden bij uitzaaiingen 3 of 4 BEP-chemokuren (Bleomycine, Etoposide en Cisplatine) gegeven.

Bij prostaatkanker

Bij prostaatkanker wordt chemotherapie palliatief gegeven als hormonale behandeling niet meer werkt (het PSA gaat stijgen, de botscan toont nieuwe uitzaaiingen en/of er ontstaat pijn).

Ontwikkelingen binnen de behandeling van castratieresistent prostaatcarcinoom (CRPC) gaan snel. Zo was een belangrijke stap de bevinding dat docetaxel eens per drie weken gecombineerd met prednison tot een aantal maanden overlevingswinst leidde. Naast verbetering in overleving, bleek ook sprake van klachtenvermindering en verbetering van kwaliteit van leven, reeds tijdens de behandeling.

Na 12 weken behandelen (na 4 kuren docetaxel ) is altijd een goede inschatting te maken of voortzetting zinvol is. Het meest geschikte moment om met een docetaxelbehandeling te starten bij een patiënt die nog geen klachten heeft van zijn ziekte (maar bij wie het PSA duidelijk maakt dat er iets gebeurt) is in de loop der jaren duidelijker geworden. Aan de hand van parameters zoals het vaststellen van nieuwe uitzaaiingen op de botscan, een daling van het hemoglobine gehalte in het bloed en verhoogde waardes van LDH en Alkalisch Fosfatase kan het beste moment van start  nu vrij goed worden bepaald.

Cabazitaxel

Cabazitaxel is net als docetaxel een taxaan  en geeft overlevingsverbetering bij patiënten die niet of niet meer op docetaxel reageren. Daarbij is van belang dat het middel juist ook werkt bij patiënten die helemaal geen baat hebben gehad bij docetaxel.

Cabazitaxel wordt net als docetaxel door de meeste patiënten goed verdragen. Er is in vergelijking met docetaxel iets meer kans op diarree en koorts bij weerstand verlaging, maar dit leidt maar zelden tot problemen en de meeste patiënten kunnen 10 kuren verdragen.

Relevant is dat sommige patiënten  lang, in de zin van jaren, baat kunnen hebben bij een serie van 10 kuren docetaxel of cabazitaxel, waarbij het PSA laag blijft ook na beëindiging van de kuren.

Rest vooral de vraag of bij de allereerste stijging van het PSA kort na een serie chemotherapie alweer direct een volgende behandeling is aangewezen. Dit omdat er doorgaans vele maanden zitten tussen PSA stijging en het optreden van nieuwe afwijkingen op botscans, röntgenfoto’s of klinische verschijnselen van de ziekte. Ook hier is raadzaam factoren als snelheid van PSA stijging, andere bloedwaarden en (bot) scans mee te laten wegen in de beslissing wel of nog niet te starten met een nieuwe behandeling.

Binnen DUOS wordt chemotherapie gegeven door alle aangesloten ziekenhuizen. DUOS voorzitter prof. dr. Ronald de Wit werd in 2009 benoemd tot hoogleraar experimentele systeemtherapie bij urogenitale tumoren (ErasmusMC).

Veel DUOS studies hebben (in-) direct betrekking op chemotherapie (zie www.stichtingduos.nl onder ‘studies’). Tevens vindt u op de DUOS site wekelijks actuele nieuwsberichten over chemotherapie en onder ‘patientenervaringen’ treft u ervaringen van patiënten die chemotherapie volgen of zijn betrokken bij een studie. Op het DUOS Forum vindt u ook ervaringen van lotgenoten met (onder andere) chemotherapie.